Monilinia fructicola е фитопатогена габа која предизвикува многу сериозни оштетувања на коскестите овошни дрвја, како во сезоната на растење, така и во периодот на транспорт, складирање и продажба.
Болеста што ја предизвикува на коскесто овошје се нарекува кафеаво гниење.
Освен Monilinia fructicola, значителни економски загуби во производството на камења и јаболка можат да предизвикаат и други видови од родот Monilinia – Monilinia laxa, Monilinia fructigena и Monilia polystroma.
Се смета дека M. fructicola е најразорен вид од родот Monilinia, кој најчесто ги напаѓа праската, нектарината, сливата, црешата, кајсијата и вишната. Главно се јавува на плодовите, но може да предизвика оштетување на други делови од растението, дури и лисја и гранки. Може да се појави и на јаболко, круша и дуња.
Карактеристичните симптоми на болеста предизвикана од M. fructicola на коскесто овошни дрвја се забележани на плодовите во вид на гниење. Плодовите на овошките друпе може да се заразат во сите фази на развој, од ртење до целосна зрелост, а подоцна и при транспорт, во магацини и на продажни места. Сепак, зелените плодови се значително поотпорни од плодовите во фазата на зреење.
Најголема штета настанува кога целосно формираните плодови се инфицираат непосредно пред бербата. Паразитот продира во овошјето преку рани на кожата, но може да дојде до инфекција и на местото на контакт помеѓу здравото и заболеното овошје.
Првите симптоми на плодовите се манифестираат со појава на мали кружни темни дамки, кои како ореол се формираат околу местото на инфекција, најчесто на местото на раната или повредата.
Со развојот на болеста дамката најчесто се шири концентрично, а за неколку дена црното гниење целосно ги покрива плодовите.
Темната дамка на почетокот е мазна, но брзо паразитот се спорулира во дамката, на кожата се појавуваат мали пукнатини од кои прво се појавуваат белузлава спородохија слична на перница, често во форма на концентрични кругови.
Кога црното гниење целосно ги покрива плодовите, тие подлегнуваат на венење, сушење и збрчкање. Мицелиумот на габата целосно продира во ткивото на плодот, претворајќи го во строма, која не се распаѓа, туку се стврднува, со што плодовите се претвораат во „мумии“ кои остануваат да висат на гранката или паѓаат на земја под крошната и служат за одржување на патогенот во текот на зимата.
Овошното гниење во услови на зголемена влажност на воздухот целосно ги погодува плодовите на цреша и вишна по 4-5 дена, а кајсијата, сливата и праската по 8-10 дена од развојот.
Паразитот ги напаѓа цветовите по отворањето, а инфекцијата најчесто се постигнува преку стигмата и пестикот. Откако цветот ќе се зарази, почетната хифа ги инфицира цветните делови, кои се целосно колонизирани и покриени со маса сивкасти конидии. Овошјето може да се зарази во сите фази на развој со директно навлегување низ кутикулата на плодот, природни отвори, но и преку пукнатини и повреди предизвикани од инсекти или неповолни еколошки услови.
Инфекциите се најчести преку повреди, но инфекцијата може да се појави и на местото на контакт помеѓу две заразени и здрави плодови.
Се смета дека најзначајниот пат на пенетрација на патогенот е претставен со микропукнатини на кутикулата кои настануваат кога плодот ќе го достигне својот максимален раст, неколку недели пред бербата.
За разлика од другите видови од родот Monilinia, мицелијата на M. fructicole може да предизвика и латентни инфекции, така што симптомите на болеста можат да останат латентни во текот на сезоната на растење додека степенот на зрелост на плодот и временските услови не станат оптимални за развој на болеста, кога присуството на патогенот станува забележливо.
Покрај природните средства, ширењето на M. fructicola е под влијание и на човековите активности.
Пролиферацијата со помош на човекот го вклучува следново:
- трговија со заразен материјал (саден материјал, свежо овошје)
- патници, туристи, посетители (заразеното овошје што го земаат за јадење го фрлаат наоколу затоа што е биоразградлив материјал, а патогенот обилно спорулира на него и го носи ветрот; на чевли или тркала на автомобили или машина за земјоделски возила)
- земјоделски работници на раце, облека и обувки
- контаминирана земјоделска механизација во случај на механичка берба
Дополнително, гајбите загадени со почва или заразени овошни остатоци, фрленото заразено овошје на подот од складиштето или околу складиштето или просторот за пакување, како и загаденото здраво овошје во магацинот, се значаен извор на инфекција.
Соодветната човечка активност и примената на соодветни мерки може да влијае на намалувањето на ширењето на инфекцијата и ширењето на Monilinia fructicola. За разлика од повеќето растителни патогени кои заразуваат само во текот на сезоната на растење, Monilinia fructicola спаѓа во група на габи кои можат да се заразат и по бербата, при транспорт, складирање и продажба, па затоа е неопходно да се преземат контролни мерки и во овој период.
Мерки за хемиска контрола
Имајќи предвид дека економските ефекти од штетите можат да бидат големи, неопходно е редовно да се спроведуваат мерки за контрола на хемикалии, особено во години поволни за развој на болеста. На Monilinia fructicola треба да работат и производи за заштита на растенија кои се регистрирани во Србија за контрола на кафеавото гниење на коскесто овошни дрвја предизвикано од Monilinia laxa и Monilinia fructigena. Тоа се агенси базирани на ипродион, ипродион + тиофанат-метил, боскалид + пираклостробин, прохлораз, тебуконазол, ципродинил, тиофанат-метил, изофетамид, хлороталонил.
Опции за спречување на ширење на Monilinia fructicola по бербата
Иако во поголемиот дел од случаите развојот на симптомите на болеста по бербата е резултат на латентни инфекции во текот на сезоната на растење, од моментот на бербата до крајниот корисник, дури и здравите плодови на коскесто овошни дрвја можат да бидат заразени со M. fructicola.
Инфекцијата настанува доколку се исполнети два услови: патогенот да успее да дојде во контакт со плодовите и условите на околината (влага и топлина) да се поволни за појава на инфекција.
Соодветно на тоа, неопходно е да се преземат мерки кои или ќе ги спречат патогените да стигнат до плодовите, или ќе ја спречат инфекцијата со создавање неповолни услови, односно со складирање на овошјето на ниски температури. Треба да се напомене дека повредувањето на плодовите дополнително го олеснува заразниот процес, па затоа треба да се земе предвид и тоа.
Меѓу мерките за спречување на ширење на патогени по бербата, најважни се следните:
- процесот на берба, транспорт и складирање да биде строго контролиран, а работниците да се обучуваат за сите операции што ги извршуваат
- магацинот и просторот на влезот и околу магацинот да бидат темелно исчистени од сите расипани овошни остатоци кои можат да бидат значаен извор на инфекција бидејќи со нив патогенот преживува неспоредливо подолго отколку на инертни површини. Миењето и дезинфекцијата на магацините, транспортните средства, контејнерите и другата амбалажа треба да се врши со средствата определени за таа цел
- бербата да се врши за да нема расипани, помодрени или на друг начин оштетени плодови, а собраните плодови да се отстранат од сонцето што е можно поскоро и доставено во магацин
- транспортните средства треба да бидат чисти, без остатоци од расипано овошје. Поради можноста спорите да навлезат врз плодовите за време на нивното транспортирање до складирање, тие треба да бидат покриени со лесен чист материјал
- многу е важно плодовите да се изладат до температура на складирање што е можно поскоро и да се внесат во складиште
- долги дестинации камионите треба да се оладат пред да го товарат овошјето од фрижидери, а товарењето да се изврши во најкус можен рок
- да се обезбеди постојано следење на температурата при повеќедневен транспорт на долги растојанија. Температурата треба да биде што е можно поблиску до нула.
Придружете се во нашата заедница на Земјоделие.мк на Вибер, Телеграм, Фејсбук бидете дел од најголемето земјоделско семејство во кое сте секогаш добредојдени.
Доколку нешто продавате или купувате посетете го огласникот WWW.PETEL.MK
